HOE PERFECTIONISME LEIDT TOT BURN-OUT BIJ ATLETEN
HoE zit dit dan?
Het overtrainingsyndroom is een van de grote mysteries van de moderne sportwetenschap en komt veel voor in de krachtsport wereld. Niemand weet precies wat er misgaat of hoe het exact op te lossen. Maar er is een algemene consensus over de oorzaak: té veel training, té weinig herstel. Het is eigenlijk een ‘balans’ probleem. Hoe kan het dat de ene atleet genetisch meer training volume aankan dan de andere atleet? Als het aanbrekende tijdperk van sporttechnologie ooit een perfecte manier biedt om de trainingsbelasting en de herstelstatus te meten, zullen we op een dag in staat zijn om de boeken in evenwicht te brengen en overtraining voorgoed te elimineren. Fysiek en mentaal werken samen. ‘Hoe’ is tot op heden nog moeilijk te kwantificeren.
Tenminste, in theorie. Maar sportpsychologen bestuderen al 40 jaar een ‘aandoening’ die ze ‘burn-out bij atleten’, noemen. Dit brengt een aantal veronderstellingen met zich mee. Het blijkt namelijk dat burn-out niet alleen beïnvloed wordt door de fysieke stress van training en competitie, maar ook door de perceptie van de atleet over het volgende:
“Het vermogen van de atleet om aan de eisen te voldoen die aan de atleet wordt opgelegd”
Burn-out is niet precies hetzelfde als overtraining, maar er is veel overlap: chronische uitputting, prestatieverlies en in veel gevallen het besluit om uiteindelijk zelfs de huidige sport te verlaten! Dit perspectief krijgt helaas niet zoveel aandacht bij atleten en sporters. Ik schreef ooit over mentaal herstel bij blessures. Maar of blessures en uitputting direct samen gaan is niet in een causaal verband aangetoond.
DE ROL VAN DE PERFECTIONIST: ALS COACH OF SPORTER?
Er is een studie gedaan die keek naar de verbanden tussen perfectionisme en burn-out, in een steekproef van 190 competitieve atleten, variërend van universitair tot internationaal niveau. Ze hebben hierin het volgende onderzocht: of het hebben van een perfectionistische coach ervoor zorgt dat atleten meer kans lopen op een burn-out (spoiler: dat doet het). Echter, ik was persoonlijk niet bekend met dit causale verband vanuit eerdere onderzoeken.
Hieruit bleek namelijk vooral dat persoonskenmerken een belangrijke rol spelen bij het ontwikkelen van burn-out bij atleten
Definities
Laten we beginnen met enkele definities over burn-out bij atleten: atleten burn-out is een psychologisch syndroom met drie pijlers:
Emotionele uitputting
Een verminderd gevoel van voldoening;
Ofwel: meer negatieve gevoelens over je sport.
Er is veel discussie over wat de oorzaak is van burn-out bij atleten. Een algemene opvatting is het gevoel dat wordt opgelegd in hoge of zware fysieke belasting, een mate van chronische stress kan aanwakkeren en dat harde training, competitieve verwachtingen én andere aspecten in het leven van een krachtsporter - meer zijn geworden dan je daadwerkelijk aankan qua belastbaarheid.
Dit is dé reden waarom persoonlijkheidskenmerken ertoe doen: tot op zekere hoogte ben jij degene die beslist welke eisen je aan jezelf stelt. Zelfs de eisen die anderen aan je stellen, worden gefilterd door je perceptie van wat ze van je verwachten. Daarnaast zal je niveau van zelfvertrouwen invloed hebben op je gedachten. Het beïnvloeden van gedachten kan leiden tot vertrouwen om te voldoen aan deze verwachtingen die je worden opgelegd om tot doel ‘x’ te komen.
Kan je je voorstellen, dat een atleet die zwaarder belast wordt in combinatie met bepaalde gedachten / persoonlijkheidskenmerken - ‘ik wil niemand teleur stellen, ik wil het perfect doen’ - meer belasting zal dragen dan zijn/haar belastbaarheid aan kan? Pijn of blessures zouden dan een logisch gevolg kunnen zijn in specifieke regio’s van het lichaam door té hoge mentale of fysieke belasting.
Ook perfectionisme heeft drie kenmerkende factoren
Een daarvan is hoe je jezelf ziet: "Ik leg mezelf druk op om perfect te presteren."
De tweede is hoe je denkt dat anderen je zien: "Mensen verwachten altijd dat ik perfect presteer."
En de derde is hoe je anderen ziet: "Ik ben nooit tevreden met de prestaties van anderen."
De eerste twee zijn vermoedelijk het meest relevant voor het risico op burn-out voor sporters; de derde, zou je verwachten, is het meest relevant als je de coach-rol hebt, niet persé voor de cliënt rol.
In onderzoek
Het onderzoek is gedaan bij sporters die gemiddeld 10 uur per week sporten, binnen 19 verschillende sporten. Zij moesten een reeks vragenlijsten invullen over burn-out en perfectionisme. De vragenlijsten over perfectionisme werden aangepast om zich specifiek te richten op atletische prestaties, en een ervan werd aangepast om te beoordelen hoe de atleten het perfectionisme van hun coaches waarnamen, met wie ze gemiddeld iets meer dan 3 jaar hadden samengewerkt.
dit moet je weten ↓
Voor de atleten was ‘sociaal overgebracht perfectionisme’ - hoe je denkt dat anderen je zien - dé belangrijkste voorspeller voor het voeden van elementen van een burn-out. Dit was te verwachten, gezien eerder onderzoek dit ook heeft aangetoond. Atleet zelfgericht perfectionisme - wat je van jezelf verwacht - was ook gekoppeld aan enkele elementen van burn-out. Dit lijkt misschien voor de hand liggend, maar in eerder onderzoek waren het de verwachtingen van anderen, in plaats van die van jezelf, die het meest problematisch leken.
Perfectionisme lijkt dus vanuit twee delen opgebouwd te zijn. Hoge doelen stellen en vasthouden aan zelf gestelde hoge normen kan veel positieve effecten hebben. We zouden onderscheid kunnen maken tussen A: 'perfectionistisch streven', gekenmerkt door het nastreven van ambitieuze doelen in een realistisch kader en B: de 'perfectionistische zorgen' die zich richten op geobsedeerd zijn door de manieren waarop je tekortschiet. (Negatieve zelfreflecties). Je kan wel raden welke van deze twee voor betere uitkomsten zorgt als een gevoel van geluk.
Atleten die vonden dat hun coaches perfectionistische verwachtingen van anderen hadden, waren ook kwetsbaarder voor een burn-out. Doordat de coaches niet rechtstreeks werden ondervraagd, kun je je afvragen of die perceptie net zoveel over de atleten gaat als over de coaches. Vanuit beide perspectieven rollen ingevuld worden met verschillende persoonlijkheden.
Je zou immers verwachten dat atleten die hoog scoren op sociaal perfectionisme - “mensen verwachten altijd dat ik perfect presteer” – samenwerken met coaches die verwachten dat ze perfect presteren. Maar het is niet altijd een wisselwerking. Er zijn hier twee effecten die belangrijk zijn:
Perfectionistische coaches verhogen het risico op burn-out,
Ongeacht de persoonlijke kenmerken van de sporter…
Conclusie
Er is vrij veel geschreven en onderzoek gedaan naar perfectionisme, zowel in de sport als op andere gebieden. Communicatie en afstemmen van de beste trainingsplannen schijnt dus ook niet altijd tot een positieve uitkomst te leiden. ‘Help mensen’ in plaats van de pure toepassing van de beste wetenschap voor resultaat. De beste trainingsplannen en het creëren van stimuli is en blijft afhankelijk van gedragskenmerken van een atleet.
Voor de atleet lijkt mindfulness, zelfcompassie en cognitieve gedragstherapie te helpen om de negatieve kanten van perfectionisme te verminderen. Burn-out kent dus niet alleen een relatie met een te hoge workload in training of overtraining. Alleen is er helaas geen objectieve drempel die 'te veel' definieert. De stress van fysieke hoge belasting in het leven van een atleet hangt gedeeltelijk af van hoe je erop reageert als atleet.
Hoe is dit te meten? Raedeke ontwikkelde de Athlete Burnout Questionnaire (ABQ). Deze vragenlijst bestaat uit 15 items en meet de bovenbeschreven 3 pijlers: langdurige emotionele en fysieke uitputting, devaluatie van sport, en verminderde prestaties. Klinimetrisch scoort hij redelijk en veelbelovend.
Gerber, Markus & Gustafsson, Henrik & Seelig, Harald & Kellmann, Michael & Ludyga, Sebastian & Colledge, Flora & Brand, Serge & Isoard-Gautheur, Sandrine & Bianchi, Renzo. (2018). Usefulness of the Athlete Burnout Questionnaire (ABQ) as a screening tool for the detection of clinically relevant burnout symptoms among young elite athletes. Psychology of Sport and Exercise. 39. 10.1016/j.psychsport.2018.08.005.
Hewitt PL, Flett GL. Perfectionism in the self and social contexts: conceptualization, assessment, and association with psychopathology. J Pers Soc Psychol. 1991 Mar;60(3):456-70. doi: 10.1037//0022-3514.60.3.456. PMID: 2027080.
Hill AP, Curran T. Multidimensional Perfectionism and Burnout: A Meta-Analysis. Pers Soc Psychol Rev. 2016 Aug;20(3):269-88. doi: 10.1177/1088868315596286. Epub 2015 Jul 31. PMID: 26231736.
Olsson LF, Madigan DJ, Hill AP, Grugan MC. Do Athlete and Coach Performance Perfectionism Predict Athlete Burnout? Eur J Sport Sci. 2021 Apr 23:1-12. doi: 10.1080/17461391.2021.1916080. Epub ahead of print. PMID: 33840357.
Smith, R. E. (1986). Toward a cognitive-affective model of athletic burnout. Journal of Sport Psychology, 8(1), 36–50.
